चिया पकाउँदा, तपाईं चिनी हाल्नु हुन्छ कि राख्नु हुन्छ? यदि तपाईं पूर्व नेपालमा हुर्की बढी गर्नु भएको हो भने तपाईं चियामा चिनी हाल्नु हुन्छ, नत्र राख्नु हुन्छ। पूर्व तिर राख्नु भनेको सम्हालेर कतै "राख्नु" लाई मात्र बुझिन्छ।
यो एकै प्रकृतिको फरक भाषामा एउटा रमाइलो घटना घटेको छ मेरो। भर्खर भर्खर काठमाडौँ आएको थिएँ पढ्नलाई भनेर र प्रसंगवश मैले एक जना साथीलाई "भित्ती" को कुरा गरें। उसले मलाई भित्ती भनेको के हो भनेर सोध्यो। मैले जानेको त भित्ती नै मात्र थियो, त्यसको अर्को नाम न मलाई थाहा थियो न उसले नै बुझ्न सक्यो कि मैले केलाई भित्ती भनें भनेर। मैले घरमा आएर भित्तीको अर्को नाम सोधें अनि थाहा पाएँ, पूर्व नेपाल देखि बाहेक त्यसलाई माउसुली भन्ने गर्दा रहेछन।
कसैले कसैलाई हात पात गरेको सुनाउनु परे, के भन्नु हुन्छ? फलानोले कति धेरै कुट्यो, पिट्यो अथवा हिर्कायो भन्नु हुन्छ होला। धेरै भने धुलाई दियो सम्म भन्नु हुन्छ। हाम्रो भेगमा हुर्किएर हेर्नुस्, त्यो पिटाई खाने महानुभावले हाम्रो भेगमा "गोदाइ " खानु हुन्छ। चलन चल्तिमै बोलिने भाषामा कुटाइ पिटाइ भनेको गोदाइ हो।
अर्को एउटा शब्द छ जुन मैले पूर्व बाहेक कतै सुनेको छैन, सुनेको छैन भन्दा पनि यो अर्थ लाग्ने गरि सुनेको छैन। तपाईं कहिले घुर्नु हुन्छ? सुतेको बेला? निदाउनु हुन्छ अनि ख्वारर ख्वारर घुर्नु हुन्छ। अब तपाईंलाई म यसको अर्को ठेट प्रयोगको जानकारी दिन्छु जुन पूर्वमा मात्र उपलब्ध छ। हामी फिर्ता हुने कुरालाई पनि घुर्ने भन्छौं, जस्तै कि , " बजारबाट कति बेला घुर्ने?" मैले पहिलो पटक जसलाई यो सुनाए त्यो मान्छे देखि लिएर अहिले सम्म पहिलो पल्ट सुन्ने मान्छे दङ्ग भएर नहासेको अपवाद पनि छैन।
काठमाडौँ आएर साथीलाई पासा भन्न सिकें नत्र हामी साथीलाई लुङ्गा भनेर बोलाउने गर्थ्यौं। नेवारीमा "पासा" भने जस्तै राई भाषामा "लुङ्गा"।
यदि तपाईंले पश्चिमाञ्चल तिर धेरै पाइला चाल्नु भएको छैन भने तपाईंलाई "हैच" ले रनभुल्ल पार्ने निश्चित छ , किनकि म आफैं पनि रनभुल्लमा परेकै हो। हामी पूर्वमा रहेछलाई "रछ" भनेर बोल्ने बानी भएकोहरुलाई त्यही कुरा ब्यक्त गर्न "हैच" चाहिने थाहा थिएन।
सुदुरपश्चिम तिर म आफैं पनि धेरै हिंडडुल गरेको छैन र थोरै तिनो साथी संगतिहरुले गर्दा त्यताको शब्दावलीको ज्ञान पनि धेरै छैन। कक्षा ९- १० को महेन्द्र मालामा ता.ना.शर्माको नियात्रा "घनघस्याको उकालो काट्दा" पढ्दा एउटा पश्चिमा शब्द छ जुन मैले बिर्सिन सकेको छैन "बाटामी गाड पडन्छ" अर्थात् बाटोमा खोला छ।
Nishil
No comments:
Post a Comment